یه دنیا حرف

مقدمه:

امنیت واژه‌ای پیچیده و به لحاظ کاربرد از گستردگی وسیعی برخوردار است. از درونی ترین افکار و احساسات بشری گرفته تا مهمترین مسائل بین دولتها دربرگیرنده مفهوم امنیت است. فرهنگ لغت آکسفورد امنیت (security) را چنین معنا می کند "رهایی از نگرانی‌ها و ایمنی در مقابل خطرات و همچنین معیارهایی قراردادی برای تضمین ایمنی یک کشور، شخص یا چیزی که از ارزشی برخوردار است. همچنین فرهنگ معین امنیت را " ایمن شدن، بی بیمی و در امان بودن" معنا کرده است.

ازآن هنگام که انسان برای بقا و تامین معاش خود با وسایل ابتدایی و دست ساز به مقابله با عوامل طبیعی پرداخت تا اکنون که به دنبال عصر صنعتی شدن، سرعت و تکنولوژی رویای برتری بر همنوعان و جهان پیرامون خود را از طریق وسایل پیشرفته نظامی  و اتمی  در سر می پروراند، امنیت چه در بعد روانی آن و چه در بعد فیزیکی همواره یکی از دغدغه های همیشگی او بوده است.

حوادث پس از جنگ سرد، فروپاشی کمونیسم و جنگ جهانی دوم و غالب شدن ادبیات و رویکرد آمریکایی در حوزه علوم سیاسی و استراتژیک جهان، مفهوم امنیت ملی (National Security)  را در ادبیات سیاسی اکثر کشورهای جهان وارد کرد.

متناسب با پیچیده تر شدن روابط اجتماعی در عصر مدرنیته و خارج شدن این روابط از حالت های ساده اولیه که جنبه فیزیکی و محسوس داشت، عوامل پنهان و غیر فیزیکی امنیت در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند.  به همین دلیل مقوله امنیت اجتماعی که مهمترین مولفه تشکیل دهنده امنیت ملی است در سالهای اخیر در سطح ملی و بین المللی مورد توجه جدی قرار گرفته است. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که روز به روز از اهمیت وجوه سخت افزاری امنیت کاسته می شود و بر وجوه نرم افزاری آن افزوده می گردد. به این مفهوم که اگر در گذشته عوامل اجرایی و فیزیکی امنیت مانند پلیس، قاضی، اسلحه، حفاظت فیزیکی و.... بیشترین اهمیت را در تامین امنیت داشتند امروزه علاوه بر تمام این عوامل وجوه نرم افزاری از قبیل مشروعیت نظام سیاسی، یکپارچگی اجتماعی، توان تصمیم سازی و تصمیم گیری، مدیریت قوی اقتصادی و توسعه، امور فرهنگی، اطلاعاتی...... حرف اول را در مباحث امنیتی می زنند. امروزه سیاستمداران و نظریه پردازان دریافته اند که تضمین امنیت ملی یک کشور که عمدتا ناظر بر امنیت سیستم حکومتی و کارکرد درست نهادهای "دفاعی – امنیتی" در کشور است در گرو فراهم آوردن امنیت اجتماعی است که عمدتا ناظر بر امنیت مردم است و به هر میزان که این مولفه در میان سایر مولفه ها نقش بیشتری داشته باشد، امنیت ملی پایدارتر، کم هزینه تر و بالنده تر خواهد بود.

 

مفهوم شناسی امنیت اجتماعی

امنیت اجتماعی  را می‌توان به عنوان ایمنی خاص مردم تعبیر کرد این مفهوم دو وجه قابل تفکیک دارد. در یک وجه امنیت اجتماعی در قالب ایمنی خاطر یک شهروند به عنوان نماینده (representative) تمامی مردم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این بررسی امنیت اجتماعی یک جامعه (یک کشور، یک شهر و یا یک محله) بر اساس میزان رضایتمندی satisfaction)) و آرامش خاطر یک عضو نمونه آن جامعه بررسی و ارزیابی می‌شود. در این نوع مطالعه، جامعه مجموعه‌ای  همگنhomogenous) ) تلقی شده و از تفاوت‌ها، نابرابری‌ها و ناهمگنی های(heterogeneity)درون جامعه صرفنظر می‌شود.

وجه دوم امنیت اجتماعی به تعامل((interaction افراد جامعه با یکدیگر نظر دارد. در این بعد، رابطه مردم یک جامعه با دولت، نهادها((institutions و مردم دیگر جوامع مدنظر می‌باشد.

اما بصورت اجمال می توان امنیت اجتماعی را چنین تعریف کرد: "امنیت اجتماعی توانائی جامعه برای حفظ هویت، منافع و ویژگی های اساسی خود در برابر شرایط متحول و تهدیدات و نیز توانائی ارتقای وضعیت اجتماعی به سمت ارزشها و آرمانهای جامعه است"

 

چگونگی تشکیل گروه:

در شرایط کنونی موضوع امنیت اجتماعی (Societal Security) در ایران نیز جایگاه ویژه ای یافته است. به همین منظور از آنجایی که تا کنون به جایگاه امنیت اجتماعی در امنیت ملی در حد لازم  توجه  نشده و شاخص های آماری حاکی از تحولات روز افزون وضعیت امنیت اجتماعی در کشور است وباتوجه به" اهمیت و ضرورت " این مساله در دوران حاضر و خلا جدی مبانی تئوریک و آکادمیک در مقوله امنیت اجتماعی در کشور،  گروه پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی فعالیت های خود را از سال 1376 و با احساس مسئولیت در قبال موضوع مهم امنیت اجتماعی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با ارائه " طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی " آغاز نموده است  که اولین گزارش آن در سال 1378 تقدیم مقام محترم ریاست جمهوری اسلامی ایران شد و با نظر و دستور ریاست محترم جمهور وقت، مسئولیت آن به وزارت علوم ابلاغ گردید. ضرورت تدوین و اجرای  طرح  به  تایید وزارت  علوم، تحقیقات  و  فناوری رسید و  پس از اجرای فاز صفر طرح

نتایج حاصله به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور منعکس و سازمان مزبور،ضمن تصویب طرح، با درج آن در زمره طرحهای پژوهشی ملی موافقت نمود. در همین راستا گروه پژوهشی امنیت اجتماعی تلاش کرده تا به سهم خود به بسط دانش نظری و عملی امنیت اجتماعی بپردازد تا بتواند موضوع امنیت اجتماعی را در جایگاه مناسب خود در جامعه ایران قراردهد و از این طریق، به کاهش برخی معضلات و مسائل ناشی از تهدیدات و آسیب های امنیت اجتماعی کمک نماید.